Vandaag, exact 75 jaar geleden, kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Miljoenen doden en onmenselijk leed waren het resultaat van de haat, verblinding en destructieve woede die in Duitsland was ontstaan - en dat voor de tweede keer in slechts enkele decennia. De wapenstilstand die op 8 mei in werking trad maakte dan wel een einde aan de oorlogshandelingen, maar tussen de volkeren in Europa waren diepe scheuren ontstaan. Tot op de dag van vandaag hebben pijn en verdriet bewust of onbewust in vele gezinnen diepe sporen nagelaten. Daarom is het tot op heden zo belangrijk samen te herdenken, over landsgrenzen heen.

8 mei vormt als dag van de bevrijding van Europa en van Duitsland een belangrijke historische mijlpaal. Het staat voor het verleden, voor datgene wat gebeurd is en voor de ontelbare doden die gevallen zijn. 8 mei symboliseert echter ook de toekomst, het verlangen naar een nieuw begin en het geloof in de kracht van verzoening. Deze dag moet ons ertoe aanzetten de slachtoffers van toen te herdenken, zonder de prestatie van de naoorlogse tijd, die ervoor gezorgd heeft dat we in Europa sindsdien in vrede samenleven uit het oog te verliezen. Deze dag moet ons aansporen om verder vorm te geven aan een vreedzame toekomst, zonder de pijnlijke lessen uit het verleden te negeren.

België is een goed voorbeeld voor het nieuwe begin in het hart van Europa, zonder daarbij het grote leed en de slachtoffers van de twee wereldoorlogen te vergeten. In de eerste helft van de vorige eeuw viel Duitsland België maar liefst twee keer binnen en toch was het een van de eerste landen die Duitsland na de Tweede Wereldoorlog de hand van verzoening reikte. Zoals Bondspresident Frank-Walter Steinmeier tijdens zijn veelbesproken toespraak naar aanleiding van de herdenking van het begin van het Ardennenoffensief in december vorig jaar verklaarde: „België heeft ons zijn bereidheid tot verzoening geschonken. België heeft ons de weg naar een vreedzaam Europa getoond. Wij Duitsers zijn daar enorm dankbaar voor.“ Die bereidheid tot verzoening maakte van voormalige vijanden partners en zelfs vrienden. Vandaag de dag werken België en Duitsland op economisch, politiek, cultureel en ook militair vlak zeer nauw samen.

Op dit draagvlak voor verzoening rust ook het Europese project. In het licht van twee bloedige wereldoorlogen wordt duidelijk wat een belangrijke prestatie het is dat we in Europa al 75 jaar in vrede leven. Dat dat niet vanzelfsprekend is moeten we blijven benadrukken, niet enkel op herdenkingsdagen als vandaag. Duitsland is zich bewust van zijn grote verantwoordelijkheid en zet zich verder in voor een verenigd en vreedzaam Europa.

Met het einde van de Tweede Wereldoorlog kwam de donkerste bladzijde in de Duitse geschiedenis ten einde, met de Shoah als triest symbool voor het slechtste waartoe de mens in staat is. De enorm belangrijke verdere verspreiding van de boodschap „nooit meer“ rust in grote mate op ooggetuigen die hun ervaringen delen, opdat toekomstige generaties er hun eigen persoonlijke lessen uit kunnen trekken. Onlangs nog moesten we afscheid nemen van een belangrijke ooggetuige. Henri Kichka, die tijdens zijn jeugd verschillende concentratiekampen overleefde, drong in zijn latere leven aan op het belang van het herinneren. Onvermoeibaar deed hij als ooggetuige zijn verhaal over zijn lijdensweg, in de hoop een herhaling van de geschiedenis te vermijden. Zijn zoon, Michel Kichka, schreef naar aanleiding van de dood van zijn vader dat een klein microscopisch coronavirus geslaagd is in wat een heel nazileger niet is gelukt. Op een pijnlijke manier doet de dood van Henri Kichka ons beseffen dat de verantwoordelijkheid om de herinnering levend te houden bij elk van ons ligt.

Aan de andere kant doet dit microscopisch coronavirus ons net inzien hoeveel we in Europa in de afgelopen 75 jaar hebben geleerd: we kunnen crisissen enkel samen overwinnen. De leuze „ieder voor zich“ moet tot het verleden behoren.

Dit artikel werd ook op VRT NWS gepubliceerd.